Mesane disfonksiyonu, mesanenin idrarı sağlıklı bir şekilde depolama ve boşaltma işlevini yerine getirememesiyle ortaya çıkan yaygın bir sağlık problemidir. Kas yapısındaki zayıflık, sinirsel iletim bozuklukları ya da anatomik değişiklikler bu duruma yol açabilir. Mesane disfonksiyonu, hem kadınlarda hem de erkeklerde yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir durumdur.
Mesane disfonksiyonu tedavi edilebilir bir durumdur. Gecikmeden bir üroloji uzmanına başvurmak, uygun tanı ve tedaviyle yaşam kalitesinin artırılmasına yardımcı olur. Kişiye özel yaklaşım ve multidisipliner tedavi yöntemleriyle mesane kontrolü yeniden kazanılabilir.
Mesane Disfonksiyonu Belirtileri
Mesane disfonksiyonu, kişinin idrar yapma alışkanlıklarında belirgin değişikliklere yol açar. Bu belirtiler, hem depolama hem de boşaltma evresini etkileyebilir. Günlük yaşamı etkileyen bu şikayetler, zamanla daha da artabilir. Aşağıda en sık karşılaşılan belirtiler açıklanmıştır:
-
Sık idrara çıkma: Normalde günde 4–7 kez idrara çıkmak beklenirken, mesane disfonksiyonu olan bireyler günde 8 veya daha fazla idrara çıkma ihtiyacı hisseder.
-
Gece idrara kalkma (noktüri): Uyku bölünmesine neden olan gece idrara kalkma durumu, hem uyku kalitesini hem de genel yaşam kalitesini olumsuz etkiler.
-
Aniden gelen idrar yapma isteği (aciliyet): Tuvalete yetişememe korkusuyla birlikte gelişen ani idrar yapma isteği, sosyal hayatı ve iş performansını etkileyebilir.
-
İdrar kaçırma: Özellikle gülme, öksürme, hapşırma gibi durumlarda ya da aciliyet anında kontrolsüz idrar sızdırma görülebilir.
-
İdrarı başlatmakta güçlük: Tuvalette oturulduğunda idrarın başlaması gecikebilir, bu durum idrar yapma süresini uzatabilir.
-
Zayıf veya kesintili idrar akışı: İdrar kesik kesik gelir ya da zayıf bir akışla çıkar, bu durum mesanenin tam boşalamadığı hissiyle birlikte görülebilir.
-
Mesanede tam boşalmama hissi: İşlem tamamlandıktan sonra bile mesanede idrar kalmış gibi bir his devam eder, bu da tekrar tuvalete gitme ihtiyacını artırır.
Bu belirtiler tek başına veya bir arada görülebilir. Şiddeti kişiden kişiye değişir ve erken dönemde tedavi edilmezse yaşam kalitesini ciddi oranda düşürebilir.
Nedenleri
Mesane disfonksiyonunun ortaya çıkmasında birden fazla faktör rol oynayabilir. Bu nedenler genellikle mesanenin sinirsel kontrolünü bozan ya da yapısal bütünlüğünü etkileyen durumlardan kaynaklanır. En sık karşılaşılan nedenler şunlardır:
- Nörolojik hastalıklar: Parkinson hastalığı, multiple skleroz (MS), omurilik yaralanmaları gibi sinir sistemini etkileyen durumlar mesanenin dolma ve boşalma süreçlerini kontrol eden sinirleri olumsuz etkileyebilir.
- İleri yaş: Yaşlanma süreciyle birlikte mesane kasları zayıflayabilir ve sinir iletimi yavaşlayabilir. Bu durum, idrar kontrolünün bozulmasına ve idrarın tam boşaltılamamasına yol açabilir.
- Hormonal değişiklikler: Özellikle menopoz sonrası kadınlarda östrojen seviyesinin düşmesi, mesane ve çevresindeki dokuların zayıflamasına neden olarak disfonksiyona yol açabilir.
- Prostat hastalıkları: Erkeklerde iyi huylu prostat büyümesi (BPH) ya da prostat kanseri nedeniyle yapılan cerrahiler, idrar akışını kısıtlayabilir ve mesane işlevlerini bozabilir.
- Mesane enfeksiyonları ve interstisyel sistit: Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve kronik mesane iltihapları (interstisyel sistit), mesanenin hassasiyetini artırarak işlev kaybına neden olabilir.
- Stres ve yaşam tarzı faktörleri: Kronik stres, pelvik kasları ve mesane kasılmalarını etkileyerek hem boşaltma hem de tutma fonksiyonlarını bozabilir. Ayrıca kötü beslenme, yetersiz sıvı alımı ve hareketsizlik gibi yaşam tarzı unsurları da bu durumu tetikleyebilir.
Mesane disfonksiyonuna neden olan faktörler genellikle bir arada bulunur ve bu nedenle hastaların kapsamlı şekilde değerlendirilmesi önemlidir.
Tanı Yöntemleri
Mesane disfonksiyonu tanısı genellikle hastanın şikayetleri ve fizik muayene ile başlar. Ancak ileri değerlendirmeler gerekebilir:
- İdrar tahlili ve kültürü
- Ultrason ile mesane duvar kalınlığı ve rezidüel idrar ölçümü
- Urodinamik testler
- Sistoskopi
- Gerekirse MR veya BT
Tedavi Seçenekleri
Tedavi kişiye özel olarak planlanmalıdır. Uygulanabilecek yöntemler:
1- İlaç Tedavisi
- Antikolinerjikler
- Beta-3 agonistleri
- Östrojen içeren lokal tedaviler (kadınlarda)
2- Fizik Tedavi ve Egzersizler
- Pelvik taban kaslarını güçlendirmeye yönelik Kegel egzersizleri
- Mesane eğitimi ve davranışsal tedaviler
- İdrar günlüğü tutmak
3- Botoks Uygulamaları
- Aşırı aktif mesanede mesane duvarına botulinum toksini enjeksiyonu
4- Sinir Uyarımı Yöntemleri
- Sakral sinir stimülasyonu
- Tibial sinir uyarımı
5- Cerrahi Müdahaleler
- Mesane boynu cerrahileri
- Prostatla ilişkili durumlarda TUR-P veya PUL gibi işlemler
Mesane Rehabilitasyonu
Mesane eğitimi, pelvik kas terapisi ve davranışsal müdahalelerin birleşimiyle yapılan rehabilitasyon programları, hafif ve orta şiddetteki mesane disfonksiyonu olgularında oldukça etkilidir.
Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Baharatlı gıdalar, kafein ve asitli içeceklerden kaçınmak
- Yeterli sıvı alımına dikkat etmek (susuzluk değil, aşırı tüketim de zararlı olabilir)
- Sigara kullanımından kaçınmak
- Sağlıklı kiloyu korumak
Psikolojik ve Sosyal Etkiler
Mesane disfonksiyonu, bireylerin özgüvenini azaltabilir, sosyal hayattan geri çekilmesine neden olabilir ve anksiyete/depresyon riskini artırabilir. Bu nedenle psikolojik destek de tedavi sürecinin bir parçası olmalıdır.
Çocuklarda Mesane Disfonksiyonu
Çocuklarda görülen mesane disfonksiyonu genellikle enürezis (gece ya da gündüz idrar kaçırma) şeklinde görülür. Bu durumda mesane eğitimi, davranış terapileri ve bazı durumlarda ilaç tedavileri faydalı olabilir.
