BPH (Benign Prostatic Hyperplasia) yani iyi huylu prostat büyümesi tedavi edilmesi gereken ürolojik bir rahatsızlıktır. Hastanın yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Prostat bezinin hacim ve ağırlığının artmasına iyi huylu prostat büyümesi (benign prostat büyümesi) denilmektedir. İyi huylu prostat büyümesinde prostat hücreleri prostat kanserindeki gibi anormal bir şekilde büyüme yapmazlar ve vücudun diğer taraflarına yayılmazlar.
Postat üzerindeki hücreler kontrolsüz bir büyüme gösterir ve çevre dokulara yayılım göstermişse bu duruma kötü huylu prostat büyümesi yani prostat kanseri denir.
Prostat büyümesinin tedavisinde; ilaçlar, minimal invaziv tedaviler ve cerrahi dâhil olmak üzere çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.
En uygun tedavi seçeneği çeşitli faktörlerin etkisi ile seçilmektedir. Bu faktörler:
- Prostatın büyüklüğü
- Hasta yaşı
- Genel sağlık durumu
İyi Huylu Prostat Büyümesi Risk Faktörleri
Prostat büyümesi, 40 yaş altı erkeklerde nadiren şikayete neden olurken 50 yaşın üzerinde hastaların %50’sinde ve 80’li yaşlarda ise hastaların %90’ında şikayete neden olmaktadır.
İyi huylu prostat büyümesinin görülmesinde bilinen en etkili risk faktörleri şöyledir:
Yaşlanma: 40 yaşından önce iyi huylu prostat büyümesine belirtilerinin ortaya çıkması nadir karşılaşılan bir durumdur. İlerleyen yaşlarda ise prostat büyümesine bağlı belirtilerin sıklığı oldukça artar.
Aile Öyküsü: Baba gibi yakın bir akrabasında prostat problemleri olan bir bireyde iyi huylu prostat büyümesinin gelişme olasılığı diğer bireylere göre daha yüksektir.
Diyabet Hastalığı ve Kalp Hastalığı: Diyabet hastalığı, kalp hastalığı ve bazı tansiyon ilaçları iyi huylu prostat hastalığı riskini oldukça artırmaktadır.
Yaşam Tarzı: Obezite prostat büyümesi riskini artırır. Ayrıca, sigara, sosyoekonomik durum ve beslenme gibi faktörlerin de iyi huylu prostat büyümesinde rol oynadığı uzmanlar tarafından düşünülen nedenlerdendir.
Irk: Prostatta büyüme ve diğer prostat hastalıkları siyahi ırkta diğer ırklara göre daha sık gözlemlenir.
Coğrafya: Bu hastalık dünyanın farklı yerlerinde değişik sıklıklarla görülüyor. Örneğin; ABD, Avustralya ve kuzey Avrupa’da yüksek sıklıkla görülür. Güney ve doğu Asya, Afrika ve Güney Amerika’da nadirdir. Bu konuda coğrafyanın nasıl bir etkisinin olduğunu açıklamak oldukça zordur.
Genetik Özellikler: İnsanların bir kısmında kanserler veya bazı kronik hastalıklar insanların genlerindeki bir takım bozukluklardan dolayı gelişir. Bazı durumlarda anne ya da babadan gelen hastalık geni yoktur. Ama kişinin maruz kaldığı ortamlar, kimyasal maddeler veya zararlı ışınlar, o kişinin genlerinde bozukluğa neden olur ve hastalık gelişir. Bu tip genetik bozukluklar ise çocuklara aktarılmaz.
Belirtiler ve Şikayetler
İdrar kesesinin uyarılmasına bağlı yakınmalar (İrritatif):
- Sık idrar yapma (gündüz ve gece)
- Ani idrar yapma isteği
- İdrar yapma hissi oluştuğunda idrar kaçırma
- İdrar yaparken yanma ve sızı hissinin olması
Tıkanmaya bağlı problemler (Obstrüktif):
- İdrar kuvvetinin ve kalınlığının azalması
- İdrarı başlatmakta güçlük
- Kesik kesik idrar yapma
- İdrarın sonunda damlama
- İdrarı tam boşaltamama hissi
- İdrarda kan
İyi Huylu Prostat Büyümesinde Tedavi Seçenekleri
Prostat büyümesi tedavi edilebilir bir hastalıktır. Hasta özelinde uygun bir tedavi planlaması ile bu hastalıktan kurtulmak mümkündür.
İlaç Tedavisi
İlaç, hafif ila orta dereceli BPH semptomları için en yaygın tedavi yöntemidir. İlaç tedavisi seçenekleri şunları içerir:
- Alfa blokerler: Bu ilaçlar prostattaki mesane boynu kaslarını ve kas liflerini gevşeterek idrara çıkmayı kolaylaştırır. Alfuzosin (Uroxatral), doksazosin (Cardura), tamsulosin (Flomax) ve silodosin (Rapaflo) içeren alfa blokerleri, genellikle nispeten küçük prostatlara sahip erkeklerde hızlı çalışır. Yan etkiler baş dönmesi ve spermin penisin ucu yerine geri döndüğü (retrograd boşalma) zararsız bir durumu içerebilir.
- 5-alfa redüktaz inhibitörleri: Bu ilaçlar, prostat büyümesine neden olan hormonal değişiklikleri önleyerek prostatınızı küçültür. Finasterid (Proscar) ve dutasteride (Avodart) içeren bu ilaçların etkili olması altı ay kadar sürebilir. Yan etkileri retrograd boşalma içerir.
- Kombinasyon ilaç tedavisi: Doktorunuz tek başına herhangi bir ilaç etkili değilse, alfa bloker ve 5 alfa redüktaz inhibitörü almayı önerebilir.
- Tadalafil (Cialis): Araştırmalar, erektil disfonksiyonu tedavi etmek için sıklıkla kullanılan bu ilacın prostat büyümesini de tedavi edebileceğini göstermektedir.
Minimal İnvaziv veya Cerrahi Tedavi
Orta şiddette belirti gösteren, ilaçlar ile tedavi edilememiş ve böbrek problemleri bulunan hastalarda minimal invaziv veya cerrahi tedavi önerilebilir.
Ancak; tedavi edilememiş idrar yolu enfeksiyonu olan hastalarda, üretral darlığı bulunanlar, prostatı için radyasyon tedavisi almış olanlar ve parkinson hastalığı bulunanlarda minimal invaziv veya cerrahi tedavi tavsiye edilmez.
Bir kaç minimal invaziv veya cerrahi tedavi türü vardır.
- Prostatın transüretral rezeksiyonu (TURP)
- Prostatın transüretral insizyonu (TUIP)
- Transüretral mikrodalga termoterapisi (TUMT)
- Transüretral iğne ablasyonu (TUNA)
- Lazer tedavisi (HoLEP veya ThuLEP)
- Prostatik üretral lift (PUL)
- Açık veya robot yardımlı prostatektomi
Herhangi bir prostat prosedürü türü yan etkilere neden olabilir. Seçtiğiniz prosedüre bağlı olarak, komplikasyonlar şunları içerebilir:
- Semen, boşalma sırasında penisin içinden dışarı çıkmak yerine mesaneye geri akıyor (retrograd boşalma)
- İdrar yaparken geçici zorluk
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Kanama
- Erektil disfonksiyon
- Çok nadir, mesane kontrolünün kaybı (idrar kaçırma)
Sık Sorulan Sorular
Cinsel İlişkiye Sık Girmek Prostat Bezi Büyümesine Neden Olur Mu?
Prostat bezi büyümesinin cinsel ilişki sıklığı ile herhangi bir ilgisi kesinlikle yoktur. Bu büyüme sık cinsel ilişkiye giren de görülebileceği gibi sık girmeyende de görülebilir. Prostat büyümesinin, sanılanın aksine libido gibi konularla da uzaktan yakından bir ilgisi yoktur.
İyi Huylu Prostat Büyümesi Nasıl Şikayetlere Neden Olur?
Sık idrar yapma, acilen idrar yapma isteği, idrar yapmayı başlatmak için ıkınma, kesik kesik veya ince idrar yapma, idrar kesesini tam boşaltamama, idrar yaptıktan sonra damlama bu şikayetler arasında yer almaktadır.
Geceleri Uykudan Uyanıp İşemek İçin Kalkmak, Prostat Hastalığının Habercisi Midir?
Hayır. Hasta eğer gündüzleri değil, geceleri daha sık ve özellikle uykudan uyanıp tuvalete gidiyorsa bu durum kalp yetmezliği, nokturnal poliüri, şeker hastalığı, kullanılan ilaçlar ile ilgili olma olasılığı daha yüksektir. Tabii ki bu durumun deneyimli bir ürolog tarafından araştırılması gerekir.
İyi Huylu Prostat Büyümesi Her Zaman İşeme Zorluğuna Neden Olur Mu?
Hayır olmaz. İyi huylu prostat büyümesi idrar kanallarının etrafındaki dokulardan başlar. Eğer prostat büyümesi idrar kanallarına doğru olursa, hastalarda işeme şikayetleri meydana gelir.
Eğer prostat büyümesi idrar kanallarından uzağa doğru olursa, bu durumda tahlillerde prostat büyümüş olmasına rağmen, hastada idrar şikayetleri oluşmaz.
Prostat Boyutları ile İşeme Şikayetleri Arasında Bir İlişki Var Mıdır?
Hayır yoktur. Eğer prostat büyümesi direk idrar kanallarına doğru olursa, yapılan ultrasonda prostat çok büyük olmasa bile hastada ciddi işeme şikayetleri olabilir. Buna karşın, prostat büyümesi idrar kanallarından uzağa prostat dışına doğru olursa, ultrasonda prostat çok büyümüş olmasına rağmen, hastada idrar şikayetleri oluşmayabilir.
İyi Huylu Prostat Büyümesi Dışında Hangi Hastalıklar İşeme Zorluğuna Neden Olur?
50 yaşın üzerindeki bir erkekte işeme şikayetleri başladığında, yapılan tahlillerde prostat boyutlarında artış saptandığında, işeme şikayetlerinin prostat büyümesine bağlı olduğu düşünülür. Bu yapılan en büyük yanlışlardan birisidir.
Prostat büyümesi dışında aşırı aktif mesane, nörojen mesane, idrar yolu enfeksiyonu, prostatit, üretra darlıkları, mesane kanseri, distal üreter taşı ve idrar torbasındaki yabancı cisimler de benzer işeme şikayetlerine neden olabilir. Eğer size prostat büyümesi olarak yanlış tanı konulursa, size yapılan tedaviden fayda görmezsiniz ve hatta gereksiz yere ameliyat olabilirsiniz.
İyi Huylu Prostat Büyümesi Olan Hasta Ne Zaman Ameliyat Edilmelidir?
Yapılan ilaç tedavilerine rağmen hastanın işeme şikayetleri geçmiyorsa ve şikayetlerin prostat büyümesine bağlı olduğu gösterilmişse, hasta ameliyat edilmelidir. Bunun dışında prostat büyümesine bağlı tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olanlara, tekrarlayan kanlı işemeleri olanlara, işeyememeye bağlı böbrekleri bozulanlara ameliyat önermek gerekir. Bunların dışında prostat büyümesine bağlı idrar torbasında taş oluşanlara veya idrar torbasını tam olarak boşaltamayanlara ameliyat önerilir.
İyi Huylu Prostat Büyümesi Olan Hasta Ameliyat Gerektiği Halde Ameliyattan Kaçarsa Ne Olur?
İşeme fonksiyonu etkileyen 2 faktör vardır; idrar torbasının yeterli düzeyde kasılması ve idrar kanalının açık olması. İyi huylu prostat büyümesi işeme kanalında tıkanıklığa neden olabilmektedir.
İyi huylu prostat büyümesine bağlı idrar kanalları tıkandığında, idrar kesesi önündeki bu tıkanıklığı yenmek için daha kuvvetli kasılmaya başlar. Bu evrede hastanın çok fazla şikayeti olmaz. İlerleyen zamanlarda idrar kesesi kasları yorulmaya başlar ve idrar torbası yeterli düzeyde kasılamaz.
Eğer tedavi olunmaz ise kalıcı olarak idrar kesesi bozulur. İdrar kesesi bozulduktan sonra tedavi olunca bile hastanın normal bir şekilde işeme şansı kalmaz. Eğer tedavisiz geçen süre uzarsa hastanın böbrek fonksiyonları da kalıcı olarak bozulur.
Prostat Büyümesinin İlerlemesini Durdurup, Hastayı Ameliyattan Kurtaracak İlaçlar Var Mıdır?
İyi huylu prostat büyümesi ilerleyici bir hastalıktır; hastanın yaşı arttıkça prostatı büyümeye devam eder. İyi huylu prostat büyümesinin tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu hastanın şikayetlerini iyileştirmeye yöneliktir.
Sadece 5 alfa redüktaz grubu ilaçların %15-20 oranında hastalığın ilerlemesini durdurucu ve hastaları ameliyattan kurtarıcı etkileri vardır.
Prostat Büyümesinde Konforlu Yaşam İçin Öneriler
Eğer çok ciddi bir işeme şikayetiniz yoksa (doktorunuzun karar vermesi gerekir) hayatınızda bazı düzenlemeler yaparak hayatınızı daha konforlu bir hale getirebilirsiniz. Bu düzenlemeler, kabız kalmamak, gün içi sıvı alımının düzenlenmesi, kafeinli ve alkollü içeceklerden uzak durmak, idrar söktürücü ilaç kullanımının tekrar düzenlenmesi, idrar torbası egzersizleri yaparak idrar torbası kapasitesini arttırmak, işeme sonrası damlamayı önlemek için penisi sıvazlamak, çiftli işeme tekniklerini kullanmak olarak sıralanabilir.
Prostat Büyümesi Kansere Dönüşür mü?
Prostat büyümesi ve prostat kanseri birbirinden farklı 2 ayrı hastalıktır. Prostat büyümesinin prostat kanserine dönüşmesi gibi bir ilişki söz konusu değildir. Ancak prostat büyümesi ile prostat kanseri eş zamanlı olarak görülebilir. Bu nedenle iyi huylu prostat büyümesi görülen hastaların prostat kanseri taraması mutlaka yapılmalıdır. İhmal edilmemelidir.
Prostat büyümesi ile kanseri ayırt etmek bir üroloji hekiminin işidir. Üroloji hekimi hem fiziksel muayene yani parmakla prostat üzerinden alınan hisler ile hem de PSA adı verilen basit bir kan testi ile bu durumu ortaya çıkaracaktır.
Prostat büyümesi ve prostat kanserinin birlikte olabileceği unutulmamalıdır. Bu yüzden prostat büyümesi semptomları ile gelen her hastada prostat kanseri taraması yapılmalıdır.
