HIFU tekniğini basitçe tariflersek, prostattaki kanserli dokunun ses dalgalarıyla ısıtılarak tahrip edilmesidir. Erkeklerde oldukça sık görülen prostat kanserinin tedavisinde;
- ameliyatsız yöntem,
- non-invaziv robotik yöntem,
- sadece tümöre odaklanan lokal yöntem,
- daha az yan etkili yöntem
denildiğinde, tedavi seçenekleri arasında HIFU isimli tedavi prosedürü sıklıkla akla gelmektedir.
Ameliyatsız Kanser Tedavisi: HIFU Tekniği
Yüksek Yoğunluk Odaklı Ultrason veya HIFU, kişiselleştirilmiş tedavi ve önemli ölçüde azaltılmış yan etkiler sunan, prostat kanserinin tedavisi için FDA onaylı, minimal invaziv bir prosedürdür.
HIFU, herhangi bir insizyona ihtiyaç duymadan, dokuyu ısıtmak için iyonize olmayan ultrasonik dalgalar kullanır. HIFU, kan veya lenf akışını arttırmak veya tümörler gibi dokuları yok etmek için kullanılabilir.
Teknoloji, ultrasonik görüntülemeye benzer, ancak gerekli termal dozları elde etmek için darbeli dalgalar yerine daha düşük frekanslı ve sürekli dalgalar kullanılır.
Dünyada en sık görülen kanser türlerinden birisi prostat kanseridir. >> muratbinbay.com/prostat-kanseri
Tarihçesi
HIFU, ilk olarak 1940'larda ve 1950'lerde merkezi sinir sistemindeki tümörleri yok etmek için kullanıldı.
O zamandan beri, HIFU'nun beyin, prostat, dalak, karaciğer, böbrek, meme ve kemikteki malign (kötü huylu) dokuyu yok etmede etkili olduğunu göstermek için çalışmalar yapılmıştır.
HIFU, Amerika Birleşik Devletleri'nde 2015 yılında prostat dokusu ablasyonu için onaylanmıştır. HIFU, prostat kanserinin ablasyonu için de kullanılmaktadır.
HIFU Tekniğinin Çalışma Mantığı
Yüksek Yoğunluk Odaklı Ultrason (High Intensity Focused Ultrasound-HIFU) tekniği ile tüm prostatı almak yerine sadece kanserli alanın tedavi edilmesi amaçlanır.
Bu teknikte amaçlanan; prostat etrafındaki salgı bezlerini almayalım, testisten gelen kanalları kapatmayalım, hastanın cinsel hayatı ve idrar kaçırması etkilenmesin yaklaşımıdır.
Eksik ve Dezavantajlı Yönleri
Prostat kanserleri genellikle birden fazla alanda oluşur. Her alandaki kanserin agresifliği aynı olmaz. Prostat biyopsilerinde tanı koymada kaçırılan alanlar olabilir. Bu yüzden prostat içinde sadece belli alanlara yapılan HIFU kanser nüksleri görülebilmektedir.
Günümüz MR’ları ile prostat içindeki kanserli alanları %50 oranında belirleyebiliyoruz. Özellikle HIFU tedavisinin hedefi olan az agresif kanserlerde MR’ın yetersiz kalma ihtimali daha da fazladır.
Sinirlere veya kaslara yakın alanlara yapılan HIFU tedavilerinde sertleşme bozukluğu veya idrar kaçırma olabiliyor.
HIFU yapılmış bir hastada kanser nüksü olursa, sonrasında yapılacak prostat kanseri ameliyatı cerrahlar için çok zorlayıcı olabiliyor (yapışıklıklardan dolayı). Bu durum hastayı yüksek komplikasyon riski ile karşı karşıya bırakıyor.
Tedavinin Mekanizması
HIFU'nun hastalıklı prostat dokusunu hedefleme, yakma ve yok etme mekanizması, güneşin ışık ışınlarının bir büyüteçten geçerek karşısındaki bir yaprağın tam ortasındaki bir kesişim noktasında net bir delik açmasına benzer.
HIFU, enerji kaynağı olarak ışık yerine ses dalgalarını kullanır. Büyüteç yerine ise bir transducer (dönüştürücü) kullanılır. Dönüştürücünün odaklama etkisi, diğer dokulara istenmeyen hasara neden olmadan bir odak noktasına yüksek ses basınçları verilmesini sağlar.
Odaktaki dokunun sıcaklığı 65 ila 85 °C'ye yükselecek ve koagulasyon nekrozu ile hastalıklı dokuyu tahrip edecektir.
HIFU ışınları, hastalıklı dokuların küçük bir bölgesine hassas bir şekilde odaklanır ve o bölgeye yüksek seviyede enerjiyi lokal olarak depolar. Tanı için kullanılan ultrasonda ise, ses dalgaları bir noktaya odaklanmadığından, bu ısı önemsenecek derecede değildir.
HIFU yönteminde her bir sonikasyon (bireysel ultrason enerjisi birikimi), hedeflenen dokunun kesin olarak tanımlanmış bir kısmını yakarak tedavi eder. Bunun için çok hassas hesap yaparak 0,2 mm.’lik doku bölümlerine müdahalede bulunur.
Prostat dokusuna yönelik ses dalgaları, doku sıcaklığını hızla arttırarak sadece kanserli lezyonları yok eder ve sağlıklı çevre dokuya zarar vermez.
Uygulama ve Yöntem
Ultrason enerjisi veya ses dalgaları, anal bölgeden (rektum) yerleştirilen kaşık şekilli bir aplikatör vasıtasıyla prostata iletilir.
Ses dalgaları, prostat içinde MRI (manyetik rezonans görüntüleme) ile tanımlanan ve ultrason ile onaylanan, istenen noktalara odaklanır.
Aplikatörün intrarektal pozisyonu 3 boyutlu ve anlık olarak takip edilir. Bu gerçek zamanlı görüntüleme, güvenli ve doğru noninvaziv hedefleme ve tedavi izlemi için gereklidir.
HIFU'nun vücuttaki dokuyu yok etmek için nasıl kullanılabileceğini gösteren diyagram. Akustik lens, sesi vücuttaki küçük bir noktaya odaklamak için kullanılır. Ses birçok doku katmanından geçer. Fokal kazanım nedeniyle, sadece odaktaki doku yok edilir.
HIFU Tekniğinin Avantajları
- Etraftaki organlara hasar vermeden kanser dokusuna müdahale edilebilir.
- Ayakta tedavi imkanı ile aynı gün tedavi tamamlanır.
- Gerektiğinde, daha ileri zamanda tekrar uygulanabilir.
- Non-invazivdir. Ameliyat veya kan kaybı yoktur.
- Radyasyon içermez, hasta radyasyona maruz kalmaz.
- Kişiselleştirilmiş, hedefe yönelik tedavidir.
- Diğer tedavi yöntemlerine göre daha az yan etki profili bulunur.
- HIFU sonrası nükslerde halen ameliyat yada radyoterapi şansı vardır.
Hangi Hastalara HIFU Uygulanabilir?
Prostata sınırlı veya peri-prostatik alanda sınırlı tümörü bulunan hastalara HIFU uygulanabilir.
Çoğunlukla T1 ve T2 olarak sınıflandırılan lokalize tümörlerin tedavisinde kullanılabilir.
Radikal prostat ameliyatı için klinik durumu uygun olmayan hastalar için tercih edilebilir.
Radyoterapi sonrası nüks eden kanserlerde “kurtarma tedavisi” olarak HIFU önemli bir alternatif tedavidir.
Robotik radikal prostat ameliyatı hakkında bilgi almak için >> muratbinbay.com/robotik-cerrahi-prostat-kanseri-ameliyati
HIFU Tedavisi İçin Uygun Örnek Prostat Kanseri Vakası
- MR’da görülebilen kanser
- Yapılmış olan biyopside prostat içinde başka hiçbir alanda kanser saptanmamış
- Kanser prostat içine sınırlı
- Kanserin agresiflik derecesi düşük
Bu vaka Ocak 2020 yılında yakalanmış. Hasta tedaviyi ilk başta kabul etmemiş. 6 ay sonra çekilen MR'da kanserli alanın büyüdüğü tespit edilmiş. Yapılan ikinci prostat biyopsisinde prostat içinde başka hiçbir alanda kanserli doku olmadığı görülmüş. Bu prostattaki kanser sinirlerden uzak, prostat içine sınırlı ve agresif olmayan bir kanser. HIFU için uygun bir hasta.
İşlem İle İlgili Yapılacaklar
HIFU tedavinizin sabahı, bağırsaklarınızı boşaltmanız için bir lavman verilir.
Mesaneden idrarı boşaltmak için tedavinin başlangıcında bir kateter takılır.
Hastaya ağrı hissetmeyeceği yeterlilikte bir sedasyon/anestezi uygulanır.
Genellikle tedaviden sonra 3-7 gün arası katateriniz olacaktır. (İşlem sonrası yangı/inflamasyon azalana kadar idrarınızı mesanenizden tahliye etmek için)
Çocuk sahibi olmayı planlıyorsanız, HIFU'dan önce doğurganlık tedavisinde kullanmak için sperm saklama yöntemlerine başvurmayı isteyebilirsiniz.
Yan Etki Profili
Genel olarak HIFU yan etkileri diğer tedavilerin yan etkilerinden daha azdır.
- İdrar problemleri (İdrarda yanma, idrar kaçırma)
- Sertleşmeyi sağlamakta ve sürdürmekte zorluk.
- Kateter yerinde iken idrarda minimal kanama görülebilir.
- HIFU'dan sonra 6-8 hafta boyunca idrarınızda küçük prostat doku parçaları görülebilir.
- Çok nadiren idrar yolunda enfeksiyon, idrar yapamama.
- Boşalma sırasında meninin mesaneye gitmesi durumu
- Nadiren, HIFU tedavisi sonrası anal kanal ve idrar kanalı arasında bir yol (fistül) oluşumu (idrardan kaka gelmesi)
Tedavi Sonrası Takip
PSA seviyenizin HIFU'dan birkaç ay sonra en düşük seviyesine ulaşması beklenir.
HIFU tedavisi sonrası 3-6 aylık aralıklarla PSA kontrolü yapılır.
HIFU Tedavisinin Tavsiye Edilmediği Durumlar
Çok büyük prostat hacmi (Bazı vakalarda önce kapalı prostat ameliyatı (TURP) yapılarak prostatın idrar yolu çevresindeki kısmı temizlenir)
Makatın çok dar olması (HIFU probunun rektuma girmesini engelleyebilecek derecede)
Prostat içinde çok miktarda prostat taşı olması (HIFU saçılımı ve iletim bozukluğuna yol açabilir)
Sonuç
Prostat kanserinin çok çeşitli tedavi alternatifleri içinde, “Gereğinden fazla tedavi yapılıyor olabilir mi?” sorusuna karşılık HIFU benzeri fokal tedaviler, non-invaziv cevaptır. Bu konuda tedavi rehberlerinde yeri geçen lokal radikal tedavi (prostatektomi) ve bekle-gör yaklaşımlarıyla rekabet halindedir.
HIFU, primer prostat kanserinde lokal tedavi, radyoterapi ve cerrahi başarısızlığı sonrası kurtarma (salvaj) tedavisi ve lokal ileri evre prostat kanserinde birlikte destek tedavi olarak uygulanan ve araştırılması devam etmekte olan güncel bir tedavi yöntemidir.
