Mesane taşı, mesanenin içindeki idrar tamamen boşaltılamadığında oluşan sert mineral topaklarıdır. Bazı küçük boyutlu mesane taşları idrar yapma esnasında vücuttan atılabilir. Bu taşlar hastada hiçbir belirtiye neden olmayabilir.
Mesane taşı hastaları tüm taş hastalarının %5’ini oluşturur.
Mesane Taşı Tipleri
3 tipi mesane taşı vardır: migrant, primer ve sekonder.
Migrant Tip Mesane Taşı
Böbrekten düşen taşların az bir kısmı mesanede birikme oluşturarak migrant tip taş haline gelir.
Primer Tip Mesane Taşı
Bu tip taşlar beslenme yetersizliği (hayvansal protein ve fosfattan fakir beslenme) nedeniyle genellikle <10 yaş çocuklarda oluşur. En sık 2-4 yaş arasında ve erkeklerde görülür. Taşlar ameliyatla alındıktan sonra genellikle tekrarlamaz.
Sekonder Tip Mesane Taşı
Genellikle 60 yaşından sonra idrar kanalındaki darlığa bağlı olarak idrar torbasının tam olarak boşalamaması sonucu oluşur. En önemli sebepler iyi huylu prostat büyümesi, üretra darlığı, nörojen mesane, yapay mesane sayılabilir.
Bunların dışında idrar torbasının içinde kalan bir yabancı cisim veya mesanenin içine dışarıdan giren bir yabancı cisim mesane taşına neden olabilir.
Bunlara örnek olarak; rahim içi araçların mesaneye batması, intravajinal diaframların mesaneye batması, ameliyat sırasında mesanenin etrafına konan klipslerin mesaneye batması, brakiterapide kullanılan radyoaktif çekirdeklerin mesaneye düşmesi, gebelerde serkilaj olarak kullanılan telin mesaneye batması sayılabilir.
Felç geçiren ve uzun süre kalıcı sonda ile yaşayan hastalarda, sonda balonu etrafında taş gelişimi olabilir.
Bazı ilaçlarda mesane taşı ihtimalini arttırır. HIV tedavisinde kullanılan Indinavir ve idrar söktürücü olarak kullanılan triamteren taş oluşum ihtimalini arttırır.
Mesane Taşı Semptomları ve Belirtileri
Mesane taşları en çok idrarda kanama ile ortaya çıkar. Bunun dışında taşın idrar kanalını kapatmasına ve mesaneyi irrite etmesine bağlı olarak hastalarda değişen derecelerde işeme şikayetleri (sık sık tuvalete gitme, işerken zorlanma, idrar torbasını tam boşaltamama hissi, bir anda tuvalete koşma hissi) ortaya çıkar.
Çocuklarda mesane taşı olduğunda ise bulanık ve kumlu bir idrar göze çarpar. Çocukların penislerini tutup çekmesi mesane taşlarına özgü görülen bir durumdur.
Mesane Taşı Tedavisi
Mesane taşlarının tedavisi için ESWL, transüretral litotripsi, perkütan sistoslitotripsi veya açık cerrahi kullanılabilir.
Mesane taşlarını ilaçla veya değişik sularla eritmek zaman kaybıdır ve efektif değildir.
ESWL mesane taşlarının tedavisinde çok tercih edilen bir yöntem değildir. Ancak idrar yolunun üzerine takılmış olan bir protez (örn penis protezi) varsa düşünülebilir. Taşın sertliği, taşın büyüklüğü ve işeme sonrası mesanede kalan idrar miktarı mesane taşlarındaki ESWL başarısını etkiler. ESWL denenecekse hasta yüzüstü yatırılıp, idrar torbasını bir sonda ile yaklaşık 200 cc doldurarak ESWL işlemini uygulamak gerekir.
Transüretral lithotripsi: İşeme kanalından girilerek yapılan işlemlerin önüne “transüretral” kelimesi getirilir. Bu yöntemde işeme kanalından (erkeklerde penis ucundan) çok kalın olmayan metal aletlerle girilerek, mesane içindeki taş kırılır. Taş kırma için Holmium lazer, Thulyum fiber lazer veya pnömotik taş kırma cihazı kullanılır. Bu yöntemde kanama olmaz. Hasta sadece 1 gün sondalı kalır. Hasta24 saat olmadan hastaneden taburcu olur. Taş çok büyük ise ameliyat uzun sürer ve işeme kanalına aletle çok kez girip çıkılır.
Perkütan Sistolitotomi: Mesane taşının büyük olduğu durumlarda işeme kanalından uzun süre girip çıkmak işeme kanalına zarar verip üretra darlığına neden olabilmektedir. Bu yüzden büyük mesane taşlarında mesaneye göbek altından 1 cm çapında bir tüp yerleştirilir. Taşlar bu tüp içinden ultrasonik taş kırıcı ile kırılır ve küçük parçalar vücut dışına alınır. Hasta bu yöntemde 3 gün sondalı kalır. 1 gün hastanede kalır. Kanama olma ihtimali minimaldir.
Açık cerrahi: Hastane kalış süresinin ve hastanın sondalı kalışının uzun olması nedeniyle günümüzde tercih edilmemektedir.
Mesane taşı olan bir erkekte iyi huylu prostat büyümesi de varsa; mesane taşının yanında prostatı da ameliyat etmek gerekir mi?
Yapılan tetkiklerde mesane taşı ve prostat büyümesinin birlikte görüldüğü durumlarda doktorlar hastalarına, mesane taşı ameliyatı olurken prostatı da ameliyat etme yönünde önerilerde bulunurlar.
Çünkü mesane taşına idrar torbasının tam olarak boşalmamasının, yani mesane içinde idrar kalmasının neden olduğu düşünülmektedir. Ciddi tıkanıklığa neden olan prostat büyümesi olan kişilere mesane taşı ameliyatı sırasında prostat ameliyatı yapılması gereklidir.
