Prostat kanserinde uygulanan tedaviler arasında en ilgi çekenlerden birisi Lutesyum Tedavisi- PSMA tedavisidir. Prostat kanseri vücudun diğer bölgelerine yayıldığında yani metastazlar geliştiğinde; hastalara öncelikle hormon ilaçları başlanmaktadır. Eğer prostat kanseri metastazlarının sayısı fazla ise hormon ilaçlarının kemoterapi ile birlikte verilmesi hastalarda daha yüz güldürücü sonuçlara neden olmaktadır.
Prostat kanseri hastaları hormon ilaçlarını kullanırken kendilerini çok iyi hissetmekle beraber hormon ilaçlarında da bir süre sonra direnç gelişmektedir. Bu süre kişiden kişiye ve kanserin tipine bağlı olarak 2 ile 10 yıl arasında değişmektedir. Hormon ve kemoterapi tedavisine direnç gelişen prostat kanseri hastalarında hayat kalitesi bozulmakta ve hastalarda ciddi ağrılar ortaya çıkmaktadır. İste bu durumdaki hastalara eskiden kuvvetli ağrı kesiciler vermek dışında yapabileceğimiz bir tedavi yokken son zamanlarda birçok yeni ilaç tedavisi ve tedavi yöntemi ortaya çıktı.
Lutesyum tedavisi hakkında bilinmeyenleri Prof. Dr. Murat BİNBAY ve İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Ana Bilim Dalı’ndan Doç. Dr. Serkan KUYUMCU özetledi.
Lutesyum PSMA Tedavisi Nedir?
Nükleer tıpta yapılan Lu177-PSMA tedavisi, prostat kanserli hücreleri özel olarak hedef alan akılı moleküller kullanarak yapılan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavide prostat kanserli hücreleri hedef alan ve vücuda verildikten sonra prostat kanser hücrelerini tahrip eden özel radyoaktif madde kullanılır.
Enjekte edilen akıllı ilaç 177Lu-PSMA
Lutesyum PSMA Nasıl Etki Gösterir?
Prostat kanserinde prostat bezine yakın lenf düğümlerine, ileri evrede ise kemiklere ve akciğerlere hastalık yayılabilir. Lutesyum-PSMA tedavisi prostat kanserinin yayılım gösterdiği lenf düğümleri, kemik ve akciğer gibi organlardaki prostat kanserli hücreleri hedef olarak “sadece kanserli olan hücrelere” radyasyon vererek tedavi edici özelliğini gösterir.
Lutesyum PSMA Her Prostat Kanseri Hastasına Verilir Mi?
Genel olarak Lutesyum-PSMA prostat kanserinin diğer organlara yayıldığı durumlarda, hormonoterapi ve kemoterapiye dirençli hastalık varlığında tercih edilir. Ancak her hasta bireysel olarak değerlendirilmeli ve tedaviden fayda görüp görmeyeceği multidisipliner bir yaklaşım ile ele alınmalıdır.
Son zamanlarda Lutesyum tedavisi yoğun metastazları olan prostat kanserli hastalara hormonoterapi ve kemoterapi öncesi uygulanabilmektedir.
Lutesyum PSMA Tedavisinin Faydaları Nelerdir?
Lutesyum PSMA tedavisinin, prostat kanserinin ileri evresinde olan ve metastazları nedeni ile ağrı şikâyeti olan hastaların önemli bir bölümünde ağrıları azalttığı gösterilmiştir.
Prostat kanserinin takibinde kullanılan PSA değerleri tedavi sonrası düşmektedir. Birçok literatürde ileri evre prostat kanser hastalarında yaşam süresini ve yaşam kalitesini artırdığı gösterilmiştir.
Lutesyum PSMA Tedavisi Öncesi Hastalar Nasıl Değerlendirilir?
Lutesyum PSMA tedavisi nükleer tıp servisinde yapılan bir tedavi olup hastaların mutlaka nükleer tıp hekimi tarafından değerlendirilmesi ve tedavi planlamasının nükleer tıp hekimi tarafından yapılması gerekmektedir.
Bu hastalar genel olarak üroloji, medikal onkoloji veya radyasyon onkoloji uzmanları tarafından nükleer tıp birimine yönlendirilirler. Ancak direkt olarak üniversite hastanelerinin nükleer tıp tedavi polikliniğine başvuran hastalar da nükleer tıp uzmanları tarafından değerlendirilebilir.
Tedavi planlanan hastaların tedaviye uygunluğunun belirlenmesi için yapılması gereken bazı görüntüleme ve biyokimyasal tetkikler bulunmaktadır. Genellikle yapılması kolay, hastayı yormayan tetkiklerdir.
Tedavi öncesi hastalardan mutlaka istenen testler arasında PSMA PET görüntüleme, tam kan biyokimyası, dinamik böbrek fonksiyon testleri ve GFR ölçümü gibi çoğunluğu nükleer tıp ana bilim dalında yapılan tetkikler sayılabilir. Ancak her hasta bireysel değerlendirilir ve istenecek tetkikler hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Bu değerlendirmenin nükleer tıp hekiminiz tarafından yapılması gerekmektedir.
İleri derecede metastazları olan prostat kanserli hastada Lutesyum tedavisi sonrası 3. yılda kanserli alanlarda görülen gerileme kırmızı dairelerle işaretlenmiştir.[/caption]
Lutesyum PSMA Tedavisi Testinin Yan Etkisi Var Mı?
Lutesyum PSMA tedavisinin, kanser hastalarında bazı kemoterapiler sonrası görülen mide bulantısı, saç dökülmesi gibi yaşam kalitesini olumsuz etkileyen yan etkileri bulunmamaktadır.
Kemiklerde hastalığın çok yaygın olduğu durumlarda tedavi sonrası orta vadede kan değerlerinin düşmesi gibi yan etkileri olabilir. Ancak tedavi sonrası hastaların takibi düzenli olarak yapıldığı için genellikle geçici olan bu etkiler kontrol altında tutulabilmektedir.
Ek olarak tedavi öncesi hastalar değerlendirilirken bu gibi etkilerin ortaya çıkma ihtimali yüksek olan hastalarda tedavi dozu hastaya göre ayarlanır. Uzun vade yan etkiler arasında bazı hastalarda böbrek fonksiyonlarında düşüş sayılabilir. Bu yan etkiler her hastada görülmez.
Tedavi öncesi değerlendirmenin amaçlarından biri de yan etkileri en aza indirmek amacı ile bu yan etkilerin görülebileceği hastaları tespit etmek ve her hastaya özel tedavi planı oluşturmaktır.
Lutesyum PSMA Tedavisi PSMA PET Testi Böbrek Yetmezliği Olan veya Diyalize Giren Hastalara Uygulanabilir Mi?
Lutesyum PSMA tedavisi kreatinin düzeyi 2 veya altındaki (<2 mg/dl) hastalarda yapılabilir.
Lutesyum PSMA Tedavisi Kaç Kür Uygulanır?
Lutesyum tedavisi 2-4 ay aralıklar ile 4 kür olarak uygulanır. Toplam kür sayısı bazı hastalarda 4’ten az ya da daha fazla olabilir. Kürler arası sürede hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Tedavi planlamasını yapan nükleer tıp hekimi tedavi sayısı, tedavi aralıkları ve tedavi dozuna tedavi öncesi değerlendirme sonuçları ve tedavi sonrası takip sonuçları ile karar vermelidir.
Lutesyum PSMA Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Tedavi planlaması yapılmış ve tedavi kararı alınmış olan hastaların randevu günü sabahı yatış işlemleri yapılır. Yatış işlemi tamamlandıktan sonra Lutesyum-PSMA tedavisinde kullanılan radyoaktif madde Nükleer Tıp Anabilim dalında özel olarak sentezlenir. Daha sonra hastalara hazırlanmış olan ilaç damar yoluyla verilir. Bu işlem aynı gün içinde tamamlanır. Genel olarak hastalar aynı gün mesai bitmeden taburcu edilirler.
Lutesyum PSMA Tedavisi Yapıldıktan Sonra Ne Yapmalıyım?
Tedavi sonrası taburcu olan hastalar, nükleer tıp hekiminin belirlediği süre sonrasında kontrol için kan tahlili yaptırmalıdır. Bu süre hastadan hastaya değişiklik gösterecektir.
Genel olarak ilk kan tahlili tedaviden sonraki 2-4 hafta sonrası yapılır. Yapılacak olan tahliller nükleer tıp hekimi tarafından istenir ve takip edilir.
Lutesyum PSMA Tedavisi Sonrası Hastalar Çevredeki İnsanlara Radyasyon Yayar Mı?
Lutesyum PSMA tedavisinde hastaya verilen radyoaktif madde dozları ve hastaların vücutlarından yaydıkları radyasyon miktarları kabul edilebilir düzeydedir. Bu radyoaktif maddenin enerjisi düşük olup yarılanma ömrü yaklaşık 6 gündür.
Tedavi sonrası hastalar taburcu olmadan önce vücutları dışına yayılan radyasyon miktarı nükleer tıp fizik mühendisleri tarafından ölçülür. Hastaların yaydıkları radyasyon miktarı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun izin verdiği değerler altına düştüğü için hastalar taburcu olabilirler.
Radyasyon güvenliği kuralları, hasta taburcu olmadan önce hasta ve hasta yakınlarına detaylı bir şekilde anlatılır ve hastalara bilgilendirme formu verilir. Genel olarak uyulması kolay kurallardır. Ancak dikkat edilmesi gereken en önemli kural olarak hastaların küçük çocuklar ve hamile kadınlara belli bir mesafeden fazla yaklaşmamasıdır.
Bu konudaki daha detaylı bilgiler nükleer tıp ana bilim polikliniklerinden, görevli fizik mühendisleri ya da nükleer tıp hekimlerinden öğrenilebilir.
Metastatik prostat kanserli bir hastada Lutesyum tedavisi sonrası PSA düzeyinde görülen düşüş gösterilmektedir.
Lutesyum PSMA tedavisi hakkında Current Opinion Urology dergisinin Mart 2018 yayınlanan derlemeye göre; yapılan çalışmalarda Lu-PSMA tedavisinin metastatik prostat kanserli hastalarda kabul edilebilir yan etki ile başarıyla uygulanabildiğini belirtmiştir.
*Bu derlemede toplam 593 Lu-PSMA tedavisi alan hastanın sonuçları incelenmiştir.
NOT: Lutesyum tedavisi ülkemizde henüz kullanılmamaktadır.
