Hiç geleceğinizin kontrolünüzden çıktığını hissettiniz mi? Başınıza neler geleceğini bilmemek korkutucu olabilir, özellikle konu sağlığınız olduğunda. Ancak kanserin önlenmesi söz konusu olduğunda yakın zamanda yapılan bir araştırma, birkaç yaşam tarzı değişikliğinin büyük bir etki yaratabileceğini gösteriyor.
2022 yılında yapılan bir araştırma sigara, alkol ve aşırı kiloya sahip olmanın önlenebilir kanser ölümlerinin önde gelen nedenleri olduğunu gösteriyor.
Dünya çapında yaklaşık 4,5 milyon kansere bağlı ölüm (bunların yaklaşık %45'i) sigara, içki ve hareketsiz yaşam tarzı gibi davranışsal risk faktörlerine bağlanıyor.
Kanser Riskinizi Nasıl Azaltabilirsiniz?
Kansere bağlı ölümlerin neredeyse üçte ikisi önlenebilir nedenlerden kaynaklanıyor. Buradaki anahtar kelime elbette "önlenebilir"dir. Yani hastalığa yakalanma riskinizi azaltmaya yarayacak bazı adımlar ve yapabileceğiniz değişiklikler vardır.
Sigara İçmeyi Bırakın
Sigara içiyorsanız, sağlığınız için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri (yalnızca kanseri önlemek için değil, aynı zamanda diğer hastalık ve rahatsızlıklara yakalanma riskinizi de azaltmak için) sigarayı bırakmaya kararlı olmaktır.
Sigara dumanındaki kimyasallar vücudunuzdaki tüm hücrelerin DNA'sına veya genetik yapılarına zarar verir, bu da normal hücrelerin kanserli hücrelere dönüşmesine neden olabilir. Sonra, vücudunuzda kanser hücreleri büyümeye başlarsa, sigaradaki kimyasallar da vücudunuzun DNA hasarını onarma yeteneğini bozar ve bu kanserli hücreleri öldüremez.
Sigara içmek ne yazık ki özellikle erkekler arasında ve gelişmekte olan ülkelerde hala çok yaygın. Halk sağlığı açısından bakıldığında, değişim için pek çok fırsat var.
Akciğer kanserinden kaynaklanan 10 ölümden dokuzu sigarayla bağlantılıdır, ancak sigara içmek aynı zamanda neredeyse tüm diğer kanser türlerine yakalanma riskinizi de artırır.
Alkol Tüketimini Azaltın
Veriler, ne kadar az alkol tüketirseniz kanser riskinizin o kadar düşük olduğunu ve tam tersine, ne kadar çok içerseniz riskinizin o kadar yüksek olduğunu gösteriyor.
Düzenli alkol tüketimi aşağıdaki kanser türlerine yakalanma riskinizi artırır:
- Meme kanseri
- Kolon ve rektum kanseri
- Yemek borusu kanseri
- Gırtlak kanseri
- Karaciğer kanseri
- Ağız kanseri
Bazı alkol türlerinin sizin için diğerlerinden daha iyi olduğunu duymuş olabilirsiniz ancak konu kanser riski olduğunda bu doğru değildir. Yani, alkolün her türü artan kanser riskiyle ilişkilidir. Buna bira, kırmızı ve beyaz şarap, likör, maden suyu kokteylleri de dahil... hepsi.
Ve risk kanserin ötesine de uzanıyor. Bir çalışma, alkolün her yıl 2,8 milyon ölümle ilişkili olduğunu ve bu durumun onu 15 ila 49 yaş arasındaki insanların önde gelen ölüm nedeni haline getirdiğini ortaya koyuyor.
Sağlıklı Bir Kiloya Ulaşın
Ağustos 2022'de yapılan araştırmada, sigara ve alkol kullanımının yanı sıra yüksek vücut kitle indeksine (BMI) sahip olmanın, kansere bağlı ölümlerin önlenebilir ilk üç nedeninden biri olduğu ortaya çıktı.
Obezite neredeyse her kanser türü için orta düzeyde bir risk artışı sunuyor. Her bireyin bu hastalığa yakalanma riski o kadar büyük değil, ancak nüfus düzeylerine bakarsanız yüz binlerce kanserin obeziteden kaynaklandığını göreceksiniz. 2010 ile 2019 arasında çoğunlukla metabolik faktörler ve esas olarak obezite nedeniyle %20 arttı.
Bu konu incelikli, çok yönlü ve biraz da çetrefilli; bunun nedeni kısmen obezite ve aşırı kilonun metabolik sağlık sorunları olmasıdır. Ayrıca BMI her zaman sağlıklı bir kilonun ne olması gerektiğine dair doğru bir ölçü değildir. Ancak obeziteye ve aşırı kiloya yol açabilecek bazı faktörlerin, bireylerin yönetme ve değiştirme yetenekleri dahilinde olduğu açıktır.
Hareketsiz bir yaşam tarzı yaşamak (yeterince egzersiz yapmamak) ve yetersiz beslenme, kilo alımına katkıda bulunabilir. Ayrıca BMI'niz sağlıklı kabul edilse bile kalp hastalığı riskinizi artırırlar. Bu nedenle, yalnızca kıyafetlerinizin etiketindeki sayılara bakmak yerine, sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmeye ve vücudunuz için iyi olduğunu bildiğiniz seçimler yapmaya odaklanın:
- Dengeli, besleyici bir diyet uygulayın.
- Düzenli olarak egzersiz yapın.
- Yeterince iyi, kaliteli uyku alın.
- Stres seviyenizi yönetin.
Ani ve köklü değişiklikler yapmanıza gerek yok. Fakat aylarca ve yıllarca sürdürebileceğiniz küçük değişiklikler yapmaya başlarsanız, bu çok büyük bir fark yaratacaktır. Çoğumuz için küçük değişiklikler yapılabilir.
Kanseri Önlemede Diğer Faktörler
Diğer yaşam tarzı uygulamaları ve davranışları da kanser riskinizi yönetmede rol oynar:
- Güvenli olmayan seks: Ağustos 2022'de yapılan araştırmada ayrıca güvensiz seksin dünya çapındaki kadınlarda kanser (özellikle rahim ağzı kanseri) için önemli bir risk faktörü olduğu belirtildi. Artan kanser riskiyle ilişkili cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) kaçınmak için güvenli seks yapın.
- Ultra işlenmiş gıdalar: Bugün, 50 yıl öncesine kıyasla, işlenmiş gıdalara ve antibiyotiklere çok daha fazla erişimimiz var. Araştırmacılar bu tür gıdaların kanser riskine katkıda bulunduğundan şüpheleniyorlar, bu nedenle daha doğal gıdalara bağlı kalmak için elinizden geleni yapın.
- Güneşe maruz kalma: Ağustos 2022'de yapılan çalışmada özellikle güneşe maruz kalma konusuna bakılmadı ancak UV ışınlarının da önlenebilir bir kanser nedeni olduğuna dikkat çekildi. Güneşte geçirdiğiniz süreyi sınırlamaya çalışın ve daima güneş koruyucu kullanın.
Son olarak, bu şu anda geri alabileceğiniz veya değiştirebileceğiniz bir şey değil, ancak yine de bilmek önemlidir: 1980'lerde ve 90'larda doktorların antibiyotik yazma olasılığı bugüne göre çok daha fazlaydı. Sık antibiyotik kullanımı da kanser riskinizi artırabilir.
Bazı literatür, çok genç yaşta çok fazla antibiyotik alan kişilerin bağırsak mikrobiyomunun değişmiş olabileceğini ve bunun daha sonra olumsuz etki yarattığını gösteriyor.
Kanser Tamamen Önlenebilir Mi?
Dünyadaki tüm yaşam tarzı değişiklikleri, asla kansere veya diğer sağlık sorunlarına yakalanmayacağınızı garanti edemez. Bazen doğa kendi yolunda ilerler ve genetik de bir rol oynayabilir.
Kansere bağlı ölümlerin yarısından azı önlenebilir olsa da gerçek şu ki yarısından fazlası önlenemiyor. Maalesef çok sağlıklı bir yaşam tarzı sürdüren insanlar hâlâ kansere yakalanıyor ancak aynı zamanda önlemeyi en üst düzeye çıkarmak için hâlâ elimizden gelen her fırsatı değerlendirmemiz gerekiyor.
Bu değişiklikleri yapmak, genel riskinizde büyük bir iyileşmeyle sonuçlanıyor; kanser riskinizde yaklaşık %40 ila %50'lik bir azalma sağlıyor. Alkol tüketimini sınırlayan, sağlıklı kilosunu koruyan, aktif bir yaşam tarzı sürdüren ve sigara içmeyen birinin kansere yakalanma riski çok daha düşüktür.
Ve bu değişikliklerin kümülatif bir etkisi vardır, dolayısıyla ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi olursunuz.
Bu alışkanlıkların etkilerini genellikle 60 yaş ve üzeri kişilerde görüyoruz, bu nedenle halk sağlığı açısından bakıldığında, olumlu değişikliklere 20'li ve 30'lu yaşlarınızda olduğu gibi daha erken başlamanız çok önemli. Gençken sağlıklı alışkanlıklar geliştirebilirseniz, yaşlandıkça da bunları sürdürürsünüz, bu da riski azaltmanın iyi bir yoludur.
Küçük, sürdürülebilir değişiklikler çok büyük bir etki yaratabilir.
