"Böbrek kanseri olmak kader mi, yoksa risk mi?”
Bu soruyu doktorlar olarak çok sık duyuyoruz. Özellikle ailesinde böbrek kanseri geçmişi olan bireyler için bu, endişe verici bir durum haline gelebiliyor. Fakat gerçek şu ki, bu hastalık bazı bireyleri gerçekten daha yakından ilgilendiriyor. Özellikle de genetik yatkınlık taşıyanları...
Ailede Böbrek Kanseri Görülmesi Ne Kadar Önemli?
Böbrek kanserlerinin çoğu sporadik, yani rastlantısal olarak gelişir. Ancak %3 ila %5’lik bir kesim, ailesel ya da kalıtsal bir kökene sahiptir. Eğer birinci derece akrabalardan (anne, baba, kardeş) biri bu hastalığı geçirdiyse, kişinin riski 2 ila 4 kat artar.
Ancak burada önemli bir ayrım yapmak gerekir:
Ailede görülmüş olmasıyla genetik geçiş aynı şey değildir.
Bazı kişilerde hastalık ailede birkaç kez görülse bile genetik bir mutasyon taşınmaz. Öte yandan bazı bireyler, henüz ailede kimse hastalanmamışken taşıyıcı olabilir.
Peki Hangi Genetik Bozukluklar Risk Yaratır?
Böbrek kanseriyle ilişkili genetik sendromlar belirli mutasyonlarla doğrudan ilişkilidir. Bu sendromlar, genç yaşta kanser gelişimine neden olabilir. En bilinenleri:
- Von Hippel–Lindau (VHL) Sendromu
En sık kalıtsal renal hücreli kanser nedenidir. Genellikle çok sayıda tümör ve kist ile birlikte seyreder. - Hereditary Papillary Renal Cell Carcinoma (HPRC)
Özellikle papiller tipte tümör gelişimine yol açan MET gen mutasyonuyla ilişkilidir. - Birt-Hogg-Dubé Sendromu
Hem böbrek tümörleri, hem cilt lezyonları hem de akciğer kistleriyle karakterizedir. - Tuberous Sclerosis Complex (TSC)
Birçok sistemik etkisi olan bu genetik sendrom, böbrekte anjiyomiyolipom gibi tümörlere neden olabilir.
Bu sendromlara sahip bireylerde böbrek kanseri riski yalnızca artmakla kalmaz, aynı zamanda birden fazla odakta ve iki böbrekte birden tümör gelişimi görülebilir.
Genetik Yatkınlığınız Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
Genetik test yaptırmadan önce şu sorulara dürüstçe yanıt vermek gerekir:
- Ailemde 50 yaş altında böbrek kanseri tanısı almış biri var mı?
- Ailemde iki veya daha fazla kişide aynı tür böbrek kanseri görüldü mü?
- Benim veya bir yakınımda yukarıda sayılan sendromlara ait cilt, beyin, akciğer, göz problemleri oldu mu?
- Daha önce birden fazla organımda tümör tanısı aldım mı?
Bu sorulardan biri bile “evet” ise, bir üroloji uzmanı ve klinik genetik uzmanıyla görüşmek faydalı olabilir. Genetik testlerin amacı yalnızca tanı koymak değil, aynı zamanda önleyici yaklaşım geliştirmektir.
Genetik Yatkınlığı Olanlar Ne Yapmalı?
Tanı konmuşsa ya da güçlü şüphe varsa “tedavi” yerine artık “yakın izlem” ve “koruyucu hekimlik” devreye girer. Bu durumda:
- Yıllık böbrek MR veya ultrason taramaları
- Yaşa uygun PSA, karaciğer, pankreas, göz kontrolleri (eşlik eden risklere göre)
- Aile üyelerinin taranması
- Gerektiğinde erken cerrahi müdahale planlaması
Tümör oluşumu engellenemeyebilir. Ancak erken fark edilirse, böbreği koruyarak yapılan cerrahi ile hem organ hem de yaşam korunabilir.
Genetik Yatkınlıkta Robotik Cerrahinin Yeri
Kalıtsal böbrek tümörleri genellikle çok odaklı ve küçük boyutlardadır. Bu, cerrahiyi daha hassas hale getirir. Robotik parsiyel nefrektomi, bu tür olgularda hem kanserli dokunun alınmasını hem de böbreğin maksimum düzeyde korunmasını sağlar.
- Ayrıca robotik cerrahi sayesinde:
- Kanama riski düşer
- İyileşme süresi kısalır
- Aynı anda birden fazla tümör odakları temizlenebilir
Genetik Yazgı Değildir, Bilgiyle Önlenebilir
Böbrek kanseriyle mücadele yalnızca bir tanı koymakla değil, risk grubunu tanımak ve önlem almakla başlar. Ailenizde bu hastalık varsa susmayın. Bilinçli davranmak, sizi ve sevdiklerinizi korur. Yüksek riskli bireylerin erken tanı programlarına alınması ve robotik cerrahinin doğru zamanda uygulanmasıyla hastalığın önüne geçmenin mümkün olduğunu biliyoruz.
